Öncelikle geleceğin yazılım diline hoşgeldiniz rust programlama dili geliştirileli yaklaşık 6 yıl kadar oluyor. Karşımıza ilk olarak 2010 yılında Mozilla tarafından duyurulması ile birlikte çıktı. İnanmayabilirsiniz ama uygulama 2011 yılında kendi kendini compile ederek self hosted bir şekilde piyasaya sürüldü
Çok değil sadece 1 yıl kadar önce ise kararlı sürümünün yayınlanması ile hayatımıza tam anlamıyla giriş yaptı yaklaşık 5 yıl kadar bir süre geliştirilmeye devam etti ve pek çok dilin artı yanlarını alan bir dil oldu bahsedeceklerim sizi biraz şaşırtabilir ancak rust tam olarak orjinal bir dil değil bunun en büyük özelliği yukarıda bahsetmiş olduğum dillerin güzel özelliklerini içinde barındırıyor olmasıdır.
Peki Rust hangi dillerden özellik alarak ortaya çıktı bildiklerimi yazmakla başlayayım C#, C++, Python, Ruby, Go Gibi bu dillerden tam olarak hangi özellikleri aldı işin doğrusu tam olarak bilmiyorum çünkü gerekli olmadığını düşünüyorum kısa bir şekilde bilsek bize yeter. Uzatmadan rust hakkında bir kaç güzel özelliktende bahsedelim;
Rust bellek güvenliğinide beraberinde getiren bir dildir. Ram de her hangi bir taşmaya sebebiyet vermemektedir. Bunun en büyük artısı oluşturulan uygulamalar çok fazla işlem yapsa dahi sistem belleğini sömürmemesidir.
Buna en iyi örnek Rust dili ile geliştirilen ve gelecek yıllarda yerini alacak olan Servo Tarayıcısı çok güzel gösterilebilir. Bu blog yazısından yaklaşık 8 ay önce yayınlanan servo sürümü ile 8 ay sonra ki yayınlanan sürümde oldukça farklılıklar bulunmakta sorunsuz bir şekilde çalışmakta ve siz internet’te gezerken bu kararsız haliyle bile sadece 20 MB ram tüketmektedir. CPU ise sadece 0,1 kullanır.
Hal böyle olunca dili geliştiren arkadaşlar buna Borrowing demişler ve çok cici bir şekilde dokümantasyona eklemişler. Bu özellik sayesinde ramde tutulan pointerlar yeri geldiğinde boşaltılabilmekte böylelikle ram kullanımında ciddi anlamda düşüşler görünecektir.
Şimdi dokümantasyonu okuyan arkadaşlar olacaktır ve diyeceklerdir ya bu dil nesne yönelimli bir dil değil bize sıkıntı çıkartmasın geride kalmadı mı bunlar ya… Evet kalmadı çünkü rust bunu göz önüne alıp dili ona göre geliştirmiş ve size bir sıkıntı çıkartmayacak şekilde dizayn edilmiş.
Rust dili compiler oldukça güzel bir şekilde dizayn edilmiştir ki siz derleme komutunu verdiğiniz andan itibaren kodu denetler her dilde olduğu gibi ilginç derleme hataları almazsınız oldukça açıklayıcı ve neyin nerede yanlış gittiğini açıklayan hata kodları döndürür size. Örnek olarak aşağıdaki hata formatı gösterilebilir. 1.12 Sürümü ile birlikte dahada güçlendirilmiştir.
Şimdiden belirtmekte fayda var Rust bildiğiniz tüm dillerin dışında bir yapıya sahiptir. Şaşırabilir hatta program yazamayabilirsiniz korkmayın alışma ile alakalı bir durum dokümanlarına göz attıysanız bununda üstesinden gelebilirsiniz. C ve C++ ile uğraşamadıysanız syntax size biraz farklı gelebilir.
Ben linux dağıtımı kullandığım için kurulumu kendimce(tabi onurunda yardımları oldu bazı aşamalarda) anlatacağım özellikle geliştiriciler için yayınlanan gecelik sürümü kullanacağız bunun en büyük artılarından bir tanesi elimizde her daim güncel bir dilin derleyicisi olacak ayrıca rust da yazılan pek çok uygulama gecelik derlemeyi yani geliştirici sürümünü kullanmaktadır.
Linux için kurulum aracımıza geçiyoruz.(Bu işlemi root kullanıcısı ile yapmayınız normal kullanıcı ile kurulumu yapmanız gerekmektedir.)
curl https://sh.rustup.rs -sSf | sh
Bu uygulama beta olmasına rağmen bize oldukça tatlı özellikler sunacak sürüm seçebilmekte bunlardan bir tanesi
Gelen ekranda siz direk olarak 2 seçeneğini seçiyorsunuz ilk gelen host triple seçeneğini boş bırakıyorsunuz ardından gelen sürüm bilgisinde ister stable kurabiliriz istersek de nightly sürüm kurabilirsiniz. Korkmayın gecelik sürüm bile stable kalitesindedir.
Seçiminizi tamamladığınızda PATH ayarlamanız için bir soru soracak y deyip devam ediyorsunuz. Biraz beklediğinizde rust sisteminize kurulmuş olacak
Bu kurulum aracının güzelliği her gün yayınlanan yeni sürümleri sisteminize kurma imkanı sağlamasıdır.
Kurulum aracının özellikleri bunlarla sınırlı değildir. rustup -h komutu ile çok rahat bir şekilde özelliklerine bakabilirsiniz. Aşağıdaki gibi bir çıktı verecektir size
rustup 0.6.3 (a0e2132 2016-08-28)
The Rust toolchain installer
USAGE:
rustup [FLAGS] [SUBCOMMAND]
FLAGS:
-v, --verbose Enable verbose output
-h, --help Prints help information
-V, --version Prints version information
SUBCOMMANDS:
show Show the active and installed toolchains
update Update Rust toolchains
default Set the default toolchain
toolchain Modify or query the installed toolchains
target Modify a toolchain's supported targets
component Modify a toolchain's installed components
override Modify directory toolchain overrides
run Run a command with an environment configured for a given toolchain
which Display which binary will be run for a given command
doc Open the documentation for the current toolchain
man View the man page for a given command
self Modify the rustup installation
set Alter rustup settings
help Prints this message or the help of the given subcommand(s)
rustup installs The Rust Programming Language from the official
release channels, enabling
you to easily switch between stable, beta,
and nightly compilers and keep them updated.
It makes cross-compiling
simpler with binary builds of the standard library for common
platforms.
If you are new to Rust consider running `rustup doc --book`
to learn Rust.
Burada kullandığınız mevcut sürümü görebilir ve kurulumları güncelleyebilir yada kurulumu tekrar düzenleyebilirsiniz. Rust’ın resmi sitesinde bu kurulum şuan bulunmadığını fark ettim oradan kurarsanız da telaşlanmayın silip tekrar yükleyebilirsiniz veya tekrar aynı komut ile yeni sürümü kurabilirsiniz
Rustup ile sürüm güncellemek
rustup update
Sürüm bilgisine ulaşmak
rustup show
Kullanılan sürümleri değiştirmek
rustup toolchain
Kurulum aracının dışında sistemde bulunan paketlerden kurabilirsiniz özellikle debian kullanan arkadaşlar için güzel olacaktır.
apt-get install rustc cargo
Yukarıda kurulumda gördüğünüz cargo nedir diyecekseniz demeyin bu rust için geliştirilmiş bir paket yöneticisidir. Aynı zamanda proje oluşturup üzerinde çalışmanızada izin verir. Ayrıca binary olarakta uygulamaları kurabileceğiniz bir ortamdır.
cargoda ne yapabileceğinize kısaca bir göz atalım
Rust's package manager
Usage:
cargo <command> [<args>...]
cargo [options]
Options:
-h, --help Display this message
-V, --version Print version info and exit
--list List installed commands
--explain CODE Run `rustc --explain CODE`
-v, --verbose ... Use verbose output
-q, --quiet No output printed to stdout
--color WHEN Coloring: auto, always, never
--frozen Require Cargo.lock and cache are up to date
--locked Require Cargo.lock is up to date
Some common cargo commands are (see all commands with --list):
build Compile the current project
clean Remove the target directory
doc Build this project's and its dependencies' documentation
new Create a new cargo project
init Create a new cargo project in an existing directory
run Build and execute src/main.rs
test Run the tests
bench Run the benchmarks
update Update dependencies listed in Cargo.lock
search Search registry for crates
publish Package and upload this project to the registry
install Install a Rust binary
See 'cargo help <command>' for more information on a specific command.
bunların bazılarını açıklamak gerekirse
cargo install mdbook
Bu komut ile hem uygulamanın çalışması için gerekli olan tüm bağımlılıklar indirilecek hemde bu indirilenler derlenip size bir binary hazırlanacak ve sisteminizde bunu kolaylıkla kullanabileceksiniz
Bu kurulan uygulamalar kullanıcı adınızın altında bulunan .cargo klasörü içerisinde olacak silmek istersenizde bu klasörü kaldırarak uygulamayı temizleyebilirsiniz.
cargo new test_uygulama --bin
Yeni bir proje oluştururken bu komutu ullanıyoruz. --bin binary olduğunu ifade etmektedir. Binary çalıştırılabilir dir dosya olduğunu ifade edip uygulamayı ona göre oluşturmayı sağlar eğer kütüphane için bir proje oluşturacaksanız o zaman --bin kullanmamanız gerekiyor böylelikle src dizini içerisinde sadece lib.rs olacak
İçerisinde src dizini haricinde Cargo.toml adlı bir dosya bulunmaktadır. Bu dosya sizin projeyi derleyebilmeniz için gerekli olan meta dataları tutacak olan bir dosyadır. Yazdığınız uygulamayı ise
cargo build
Komutu aracılığı ile kolaylıkla derleyebilirsiniz. Derleyip daha sonra çalıştırmak zorunuza gidiyor ise bunun için direk olarak
cargo run
Komutunu kullanmanız işinizi görecektir. Derlendikten sonra otomatik olarak uygulama çalıştırılacaktır.
Burada dikkat etmeniz gereken bir şey bulunuyor derleme işleminden sonra aynı proje dosyası içerisinde Cargo.lock adında bir dosya oluşturuğunu göreceksiniz bu dosya bağımlılıklar hakkında tam kaydı tutmaktadır. El ile kesinlikle düzenlemeyin, bu iş için Cargo.toml kullanılacaktır uygulamanızı geliştirirken lütfen hataya düşmeyin
Bağımlılıkları güncellemek
cargo update
var olan bir uygulamayı test etmek istiyorsanız aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz daha detaylı kullanım örnekleri için Testing dokümantasyonuna göz atmayı unutmayın.
cargo test
Rust dili ile uygulama yazarken lütfen kodunuzun içerisine yorumlar eklemeyi ve neyin ne işe yaradığını yazmayı unutmayın. Bu rust için oldukça önemlidir işte bu yüzden de açık kaynak kodlu dokümantasyon işlemi için Onur Aslan tarafından geliştirilmiş Docs.rs işinizi fazlasıyla görecektir.
Geleceğin yazılım diline hoşgeldiniz
dipnot: Bu makele rust dilini kısa bir şekilde tanıtmak için yazılmıştır. Hatalar olabileceği gibi eksikliklerinde olması doğaldır.